Hazal Yalın
Bu hafta, her zamanki formatın biraz dışına çıkacak, birkaç makale üzerinde durmakla yetinmeyip 28 Mayıs sonrası Rusya basınındaki tahlil ve reaksiyonlara daha geniş bakacağız. Tekrar de, Rusya basınında ve akademisinde Türkiye ile ilgili müşahedelerin, tarih kelam konusu olduğunda ekseriyetle gerçek, siyaset kelam konusu olduğunda ise çoklukla abartılı, biçimsiz ve hatta yanlış olduğunu unutmamak gerek.
TASS, 29 Mayıs’ta, benzerine Türkiye’de de rastlamadığım ölçekte, geniş bir “yabancı basın” taraması yapmış ve İsrail, Suudi Arabistan, Güney Kıbrıs, Lübnan, ABD, Almanya, Britanya, Fransa, İtalya, Yunanistan, Çin ve Japonya’dan seçim sonuçlarıyla ilgili dikkat cazibeli tahlillere yer veriyor. Bununla birlikte TASS’ta bu sonuçlarla ilgili kendi tahlilinin bulunmaması dikkat alımlı.
İnterfaks, seçimin sonraki günü Kremlin sözcüsü Dmitriy Peskov’un açıklamasına yer veriyor. Peskov, “Erdoğan’ın seçim zaferi iki ülke ortasındaki ortak projelerin, bu kapsamda güç hubunun gelişmesini hızlandıracak mı?” halindeki soruyu şöyle cevaplıyor: “Elbette, bu dinamiğin korunacağını düşünüyoruz, zira önümüzdeki misyonlar hakikaten de çok savlı.” Peskov, Putin ile Erdoğan ortasında yakın vakitte karşılıklı görüşme yapılıp yapılmayacağı sorusuna da “ileride şu yahut bu biçimde kesinlikle yapılacağı, lakin vaktinin şimdi tespit edilmediği” yanıtını veriyor.
İnterfaks 31 Mayıs’ta, Erdoğan’ın yemin törenine Rusya’dan Duma Başkanı Vyaçeslav Volodin’in katılacağını da yazıyor. Açıklamayı Putin’in müsteşarı Yüriy Uşakov yapmış.
EurAsia Daily 30 Mayıs’ta seçim sonuçlarının Rusya’ya tesiri üzerine RANHiGS (Kamu İktisadı ve Amme Yönetimi Akademisi) Kuzey Kafkasya Enstitüsü’nden Sergey Reşetnyak ile görüşmüş. Reşetnyak, “Erdoğan’ın zaferinin her şeyden evvel Azerbaycan için son derece olumlu bir haber olduğunu, çünkü Azerbaycan’ın Erdoğan’ın idaresi boyunca Türkiye ile paydaşlık ilgileri kurduğunu” söylüyor. Şu müşahede de dikkat cazibeli: “Rusya ile menfaat çatışması cepheleşmeye değil uzlaşma arayışına yol açtı; Erdoğan idaresinde Türkiye ile bu uzlaşmalar her vakit mümkün.” İnternet gazetesinin birebir gün The Jerusalem Post’a dayandırarak verdiği bir öbür haber de, ilginin kapsam ve perspektifini ortaya koyuyor: “İlham Aliyev, İsrail ile Türkiye ortasındaki sıkı ve sıcak alakalarda değerli rol oynadı.”
EurAsia Daily’deki 30 Mayıs tarihli bir diğer kıymetli haber ise, seçimlerle direkt ilgisi olmasa bile, kıymetli. Buna nazaran Suudi Arabistan ve BAE Suriye’ye Türkiye ile görüşmelerde yardımcı olmayı teklif ettiler. Bu iki ülkenin önerisi, SDG’yi Suriye ordusuna entegre etmek.
Pravda.RU, 31 Mayıs’ta Japon Nihon Keizai’nin tahliline yer vermiş. Gazete, Avrupa dışındaki pek çok ülkenin Rusya ile ticaretini geliştirmek istediğini yazıyor. Buna nazaran Rusya’nın ihracatı nakdî olarak yüzde 20 arttı, ithalatı ise yüzde 12 düştü. Yaptırımlara katılmayan ülkelerle ticareti ise 2021’e nazaran yüzde 45 artarak toplam dış ticaretin yüzde 55’ini buldu. Şu sözler dikkat çekiyor: “Çin, Hindistan ve Türkiye, Moskova’nın iktisadi faaliyetini gelişmekte olan pazarlara sahip bölgelere gerçek kaymaya teşvik eden üç büyük oyuncu.”
Pravda.RU birebir gün, Erdoğan’ın Avrupa Siyasi Topluluğu’nun Rusya aksisi doruğuna katılmaktan son anda vazgeçtiğini de yazıyor.
İzvestiya 29 Mayıs’ta, değerli Türkologlardan Pavel Şlıkov’un dikkat alımlı bir makalesine yer vermiş. Şlıkov, Erdoğan’ın zaferinde iktidarın cumhurbaşkanının elinde konsolide edilmesini, militarizasyonun derinleşmesini, batılılaşmadan uzaklaşılmasını ve saldırgan bir dış siyaseti öngörüyor. Şlıkov, Erdoğan’ın zaferinin Rusya’ya bakışını değiştirmediğini, çünkü “Rusya’yı Türkiye’nin stratejik otonomisini geliştirmek için bir kaynak olarak gördüğünü” yazıyor. Bu yaklaşım çeşitli istikametlerde (siyasi, uluslararası-kurumsal, askeri-teknolojik, iktisadi) “son derece verimli bağlantılar için temel olabilir”. “Bununla birlikte Erdoğan’ın her şeyden evvel Türkiye’nin menfaatlerini ve iç siyaset de dahil kendi şahsi ödevlerini temel aldığı olgusunu küçümsememek gerek.”
30 Mayıs’ta Kommersant’ta Natalya Skorlıgina imzasıyla yayınlanan makale, Rusya’nın yaptırımlar ortamında Türkiye’den açılan lojistik kapısına gereksinimi olduğu üzerinde duruyor. Skorlıgina, Erdoğan’ın zaferinin Türk lirasının pahasını düşürdüğünü fakat Rusya dış ekonomik faaliyetinin aktörleri ortasında “büyük coşku yarattığını” söylüyor. Skorlıgina, 24 Şubat 2022’den sonra Türkiye’nin Rusya ile ilgilerini korumakla da kalmayıp güçlendirdiğini belirtiyor. “Bu, Rusya için kıymetli sıkıntıların tahlilini Türkiye’nin dış siyasetine bağımlı hale getirdi.” Skorlıgina’nın şu müşahedesi de enteresan: “Dış ekonomik faaliyette lojistik, Rusya iktisadının temel bir bölümü; Türkiye hapşırsa titreme geçirir.” Skorlıgina, lojistikte, Türkiye siyasetindeki her dönüşün taban gecikmeyle hissedildiğini belirtiyor ve mart ayında getirilen, hala de büsbütün kaldırılmış olmayan transit sınırlamalarını hatırlatıyor. Şu satırları makalenin en kıymetli çıkarımı saymak mümkün: “Erdoğan’ın zaferi katiyetle Rusya lojistikçileri için âlâ bir işaret ve muhakkak bir istikrarın garantisi. Ancak artan bir bağımlılıkla birlikte nakliye pazarının Türkiye siyasetindeki en ufak titreşimlere karşı hassasiyeti de büyüyor. Dahası aktörlerin birden fazla da ‘Avrupa emtiasının tedarik kanalı olarak Türkiye’yi er ya da geç kaybedeceğimiz, sıkıntının yalnızca bunun ne vakit meydana geleceği olduğu’ görüşünde buluşuyorlar.”
Nezavisimaya Gazeta 1 Haziran’da Türkiye-NATO ilgilerine genel bir bakışta bulunmuş. En dikkat alımlı yanı, Batının pragmatizminin altını çizmesi. Şöyle diyor: “Seçim sonrası periyodun, Ankara ile NATO müttefikleri ortasındaki ortak çalışmalarda daha elle tutulur bir pragmatizme dayanması mümkün. Türkiye’de muhalefetin tutarsızlığı ve kesimliliği, Türkiye’deki mevcut sistemin Batı dünyasına, gereğince öngörülebilir pazarlık kurallarıyla daha fonksiyonel bir işbirliği modeli sunduğunu gösterdi. Bizatihi Erdoğan da, biriken iktisadi sorunlar karşısında, müttefikleriyle esneklik arayışına girecek.” Bu sözleri Rusya basınında pek rastlanmayan derecede somut ve öngörülü kabul etmek gerek.
Komünist Partisi önderliğindeki sol-yurtsever güç birliğine yakın Svobodnaya Pressa, Mihail Magid imzasıyla 31 Mayıs’ta yayınladığı makaleye şu başlığı atmış: “Erdoğan kazandı, lakin onun için gerçek sorunlar daha yeni başlıyor”. Magid şöyle diyor: “Türkiye’nin askeri ve siyasi gücünü genişletmeyi hedefleyen Neo-Osmanlıcılığın mimarı Erdoğan’ın kendisi. Bu da bir dizi bölgede Türkiye’nin menfaatlerinin kaçınılmaz olarak Rusya’nın menfaatleriyle çarpışacağı manasına gelir. Şahsi bir şey değil; iki ayı bir inde sıkış tıkışlar.”